İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ KONTROL PROGRAMI

 

Aziz Gürhan Birler

 

Gerçekleştirim Belgesi

 

Yazılım Geliştirme Projesi

Bilgi Teknolojileri Sertifika Programı

İDEA : ODTÜ Sanal Kampüsü

 

Tarih : 03.07.1999

 

 

Öz

Bu rapor ilaç etkileşimleri kontrol programının gerçekleştirim raporudur. Rapor; proje gerçekleştirimi sırasında karşılaşılan sorunlar ve uygulanan çözümler, yazılımın bileşenleri ve görevleri, yazılımdan kesitler ve kullanıcı çıktılarını kapsamaktadır.

Karşılaşılan Sorunlar ve Uygulanan Çözümler

Yazılımın gerçekleştirimi sırasında herhangi bir sorunla karşılaşılmamıştır. Bu nedenle proje teklifi, analiz ve tasarım raporlarında belirtilen hususlarda bir sapma olmamıştır. Tasarım raporunda bildirildiği gibi, bir defada etkileşimine bakılacak ilaç sayısı 6 ile sınırlandırılmıştır. Yine aynı raporda belirtildiği gibi, ilaçlar arasındaki etkileşim bilgileri devasa boyutlardadır ve dinamik olarak neredeyse hergün konu ile bilgiler güncellenmektedir. Bu açıdan düşünüldüğünde, veri tabanının mutlak yeterliliği diye bir durum sözkonusu değildir. Dolayısı ile rapor bilgisi sadece veri tabanındaki bilgiler ile kısıtlı olacaktır.

İlaç Etkileşimleri Kontrol Programı veritabanı 1999 yılı vademakumunda (ilaç rehberi) yer alan tüm ilaçları ve etken maddeleri kapsamaktadır (BrandName = 2715 adet; JenerikName = 1232 adet). Ayrıca birçok kaynağın araştırılması ile tespit edilen ilaç : ilaç etkileşimi (BrandName : BrandName) ile ilgili 50.432 adet etkileşim bilgisi (etki, biliniyorsa mekanizma ve yapılması gerekenler) de veritabanında yer almaktadır.

Yazılımın Bileşenleri ve Görevleri

Proje, program  ve veritabanı olmak üzere 2 bileşenden oluşmaktadır.

Proje Formları ve Bileşenleri

Form   frmMain

CommandButton cmdIA
TextBox tbInteract
CommandButton cmdNew
PictureBox pbResim
DBCombo dbcCombineAH
ListBox myList
CommandButton cmdSil
Data dcAllDrugs
DBCombo dbcAllDrugs
Frame Frame1
Label lblDrugs(0)
Label lblDrugs(1)
Label lblDrugs(2)
Label lblDrugs(3)
Label lblDrugs(4)
Label lblDrugs(5)
Label lblRp
Label lbl3
Label lbl2
Menu FileMenu
Menu AboutMenu
Menu SepMenu
Menu ExitMenu

 

Form frmAbout

CommandButton Command1
TextBox Text1
PictureBox PicAbout

 

Veritabanı tabloları

 

Jenerik

JenID JenName

 

Brand

BrandID BrandName

 

BrandJenerik

BrandNum JenNum

f.k.: BrandNum = BrandID (Brand)

f.k.: JenNum = JenID (Jenerik)

 

Etki

EtkiID EtkiTxt

 

Mechanism

MechanismID MechanismTxt

 

Management

ManagementID ManagementTxt

 

Interact

DrugX DrugY EtkiID MechanismID ManagementID

f.k.: DrugX = JenID (Jenerik)

f.k.: DrugY = JenID (Jenerik)

f.k.: EtkiID = EtkiID (Etki)

f.k.: MechanismID = MechanismID (Mechanism)

f.k.: ManagementID = ManagementID (Management)

 

Yazılımdan Kesitler

Yazılım çalıştırıldıktan sonra kullanıcı arayüzü açılacaktır.

scr1.jpg (59883 bytes)

 

"İlaçlar" liste kutusundan seçilen ilaçlar sanal reçeteye yazılmaktadır.

scr2.jpg (47403 bytes)

 

İkiden az ilaç seçilmiş durumdayken "etkileşim" buttonuna tıklanırsa, etkileşim bakılamayacağı uyarısı verilmektedir.

scr4.jpg (56682 bytes)

 

Altı ilaç seçilmiş durumdayken tekrar bir ilaç (7. ilaç) seçilirse, bu ilacın girilemeyeceği uyarısı verilmektedir.

scr5.jpg (61233 bytes)

 

Tüm ilaçlar seçildikten sonra "etkileşim" buttonuna tıklanırsa, etkileşim raporu verilmektedir.

scr6.jpg (80406 bytes)

 

"İlaçlar ve içerdikleri etken maddeler" liste kutusundan seçilen ilacın etken madde veya maddeleri arayüzde görülebilmektedir.

scr3.jpg (62924 bytes)

 

"Dosya" menüsündeki "bilgi" seçeneği ile program hakkında bilgi alınabilmekte ve "kapat" seçeneği ile programdan çıkılabilmektedir.

scr7.jpg (61301 bytes)

 

Kullanıcı Klavuzu

Bilgi

İlaç etkileşimleri, aynı anda kullanılan ilaçların birbirlerinin etkilerini potansiyelize veya inhibe etmesinden, ölümcül yan etkilere kadar uzanan geniş bir spektrumda seyretmektedir. İlaç Etkileşimleri Kontrol Programı ile, aynı anda kullanılacak ilaçlar arasındaki etkileşime bakılarak gerek reçete yazan doktor gerekse eczacılar açısından önemli bir alet oluşturmak hedeflenmiştir.

Bu yazılım gerçekleştirilirken müşteri isterleri göz önünde tutulmuştur:

  1. Yazılımın veritabanı Türkiye ilaç pazarındaki tüm ilaçları içermektedir.
  2. Reçete edilecek ilaçlar listeden seçilebilmektedir.
  3. Seçilen ilaçlar ekranda bir sanal reçetede görülebilmektedir.
  4. Hatalı ilaç seçimini düzeltmeye yönelik olarak son yapılan işlem geri alınabilmektedir.
  5. Reçete edilen tüm ilaçların içerdikleri tüm etken maddeler arasındaki etkileşim bilgisi sorgulanabilmektedir.
  6. Sorgulama sonuçları bir rapor olarak verilmektedir.
  7. İlaçlar arasında etkileşim varsa etkileşimin türü, biliniyorsa mekanizması ve yapılması gerekenler raporda yer almaktadır.
  8. Hangi ilaçtaki hangi etken madde ile hangi diğer ilaçtaki hangi diğer etken madde arasında etkileşim olduğu raporda belirtilmektedir.
  9. Herhangi bir ilaç seçilerek bu ilacın içerisindeki etken madde veya maddelerin listesini elde edebilmektedir.

Reçete edilmesi düşünülen ilaçlar, yanlış ilaç ismi girişini engelleyecek şekilde kullanıcı arayüzündeki listeden seçilebilmektir. Kullanıcı reçetede yer alan ilaçların tümünü seçip reçetesini tamamladıktan sonra ilaçlar arasında etkileşim olup olmadığını sorgulayabilmektedir. Sorgulama sonuçları kullanıcı arayüzünde bir rapor olarak verilirken eğer etkileşim varsa hangi ilaçtaki hangi etken madde ile hangi diğer ilaçtaki hangi diğer etken madde arasında etkileşim olduğu bilgisi, etkileşimin türü, biliniyorsa mekanizması ve yapılması gerekenlerle birlikte kullanıcıya sunulmaktadır. Kullanıcı ayrıca herhangi bir ilacın içerisindeki etken madde veya maddeleri öğrenmek isterse, bu ilacı kullanıcı arayüzündeki listeden seçerek etken madde listesini elde edebilmektedir.

Yazılımın hedef kitlesi olan doktorların çoğunlukla Windows ortamında PC kullandıkları göz önünde bulundurularak yazılım Win95-98 ortamlarında ve tek kullanıcılı olarak çalışacak şekilde gerçekleştirilmiştir. Veritabanı geliştirilmesi için MS Access ve yazılım için Visual Basic ortamlarından yararlanılmıştır.

Sistem gerekirleri

Klavuz

 

Proje Planı ve Uygulama Takvimi

GerGannt.jpg (12203 bytes)

 

Kaynakça

Software Engineering, Roger S. Pressman

Yazılım Mühendisliği Ders Notları, IDEA - ODTÜ

Fundamentals of Database Systems, Elmasri / Navathe

Vademakum, modern ilaç rehberi’99 Dr.Ecz.Rıza Ommaty

Türkiye İlaç Kılavuzu, 1999 Formülleri Prof.Dr.S.Oğuz Kayaalp

Farma List, Türkiye İlaç Rehberi’1999 farmaTIP Yayıncılık

Physicians Desk Reference-PDR, 53 edition, 1999

 

Back